Nguyên nhân chủ yếu là do các đối tác nhập khẩu (NK) nghi ngờ có việc gian lận XXHH thông qua hình thức làm giả chữ ký của tổ chức cấp phát C/O theo quy định pháp luật Việt Nam đối với hàng chuyển tải bất hợp pháp, hàng không đủ tiêu chuẩn về xuất xứ Việt Nam. Đặc biệt, các nghi ngờ về hàng hóa chưa đủ tiêu chuẩn xuất xứ Việt Nam chủ yếu tập trung vào các mặt hàng nhạy cảm đang bị áp thuế phòng vệ thương mại (PVTM) được XK với số lượng lớn sang các nước hoặc các mặt hàng bị nghi ngờ về năng lực sản xuất của Việt Nam.

Cục PVTM (Bộ Công Thương) cũng đưa ra nhận định tương tự khi cho rằng mối nguy gia tăng gian lận XXHH, điển hình là hàng hóa Trung Quốc mượn xuất xứ Việt Nam để XK đi các thị trường mà Việt Nam ký kết Hiệp định thương mại (FTA), dẫn tới nguy cơ bị điều tra chống lẩn tránh các biện pháp PVTM đang hiện hữu.

Giải pháp hạn chế rủi ro

Tình trạng làm giả XXHH không chỉ khiến người tiêu dùng, nhất là tại các thị trường XK mất tin tưởng vào hàng hóa Việt Nam mà còn gây tác hại khôn lường đối với thương hiệu hàng Việt Nam.

Để hạn chế những rủi ro, phòng ngừa gian lận qua XXHH, ở góc độ DN, ông Nguyễn Văn Sưa - Phó Chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA) - cho biết, từ tháng 6/2017, Việt Nam đã sản xuất được nguyên liệu (thép cuộn cán nóng) để sản xuất thép tấm lá và các loại tôn. Trước longại gian lận XXHH, VSA khuyến cáo DN nên sử dụng thép cuộn cán nóng trong nước để sản xuất. Tuy nhiên, để ứng phó hiệu quả với các biện pháp PVTM nói chung, các DN cũng mong muốn nhận được nhiều hơn sự hỗ trợ về thông tin thị trường, các luật lệ, quy định của thị trường NK từ các cơ quan quản lý nhà nước. Trong khi đó, từ thực tế làm việc với các DN XK, bà Ngô Hoàng Oanh - đại diện Cục Giám sát quản lý về hải quan (Tổng cục Hải quan) - cho rằng, các DN, đặc biệt DN XK cần chủ động cập nhật các quy định mới về thủ tục hải quan và quy tắc, điều kiện áp dụng xác định trước mã số, xuất xứ, trị giá và tuân thủ các quy định về hải quan trong quá trình XNK.

Ở tầm vĩ mô, các chuyên gia khuyến nghị, thông qua cơ chế xác định trước về xuất xứ, trị giá và phân loại mã số sẽ hỗ trợ các DN Việt Nam XK hàng hóa, giảm chi phí tuân thủ và giúp hạn chế các rủi ro gian lận từ xuất xứ...